Belang van voeding in oncologische setting

De Vlaamse Beroepsvereniging van Diëtisten organiseerde recent een dag vol informatie over de laatste ontwikkelingen op het gebied van oncologie in het provinciehuis in Antwerpen. Christel Kuppers, Diëtiste aan het Jessa Ziekenhuis in Hasselt, begint haar lezing met schrijnende cijfers. "1 op 3 mannen en 1 op 4 vrouwen krijgen voor hun 75ste levensjaar te maken met kanker, zo blijkt uit cijfergegevens van het Belgisch kankerregister. En de cijfers nemen  jaar na jaar toe. Het afgelopen jaar waren er 78.000 nieuwe kankergevallen. 13000 mannen kregen protstaatkanker en bijna 12000 vrouwen werden gediagnosticeerd met borstkanker."

Ondervoeding

Kankerpatiënten kunnen door hun behandeling ondervoed geraken. Internationaal dreigt 87% van de kankerpatiënten ondervoed te geraken tijdens de behandeling. "Met de oncocare studie die in België is uitgevoerd zien we dat 55 procent van de patiënten een risico op ondervoeding heeft bij diagnosestelling", zegt Kuppers. "En dat dat tot 70 procent oploopt tijdens de behandeling. Het tijdig opsporen van ondervoeding is dus de eerste stap in de behandeling ervan. Aan de hand van een screening bepalen we of een patiënt een risico loopt op ondervoeding. Wanneer deze screening positief is, wordt de patiënt begeleid met aangepast voedingsadviezen. We spelen in op de klachten (misselijkheid, smaakveranderingen, mucositis, kauw- en slikproblemen) en verrijken dus voeding met energie en eiwitten. Dit kan door een tweede warme maaltijd te eten in plaats van een een tweede broodmaaltijd, brood dubbel te beleggen, eerder hartig beleg kiezen, eiwitrijke tussendoortjes (yoghurt, pudding …) inschakelen …. Indien verrijking van de orale voeding onvoldoende blijkt, wordt er bijvoeding (ONS) opgestart. In een volgende fase kan ook het gebruik van sondevoeding of parenterale voeding nodig zijn.

Cijfers

In ziekenhuis setting moeten we aandacht blijven hebben voor de ondervoede patiënt en daarmee aan de slag gaan. We zijn daar als diëtisten mee bezig. Via de FOD wordt er ondersteuning gegeven aan diëtisten om die ondervoeding te gaan behandelen." Er zijn nog heel wat andere tips om patiënten meer te laten eten. "Start verrijken van voeding met energie en eiwitten", zegt Kuppers. "We laten hen opnieuw meer kleinere maaltijden eten en we sporen hen aan om in gezelschap te eten. Zorg ook voor meer kleur op het bord. Kies voor gekruide of gesuikerde dranken. Als het nodig is, kan er ook bijvoeding, parenterale voeding of sondevoeding gegeven worden, zowel in ziekenhuis als thuissetting."

Gewichtstoename

Christel Kuppers benadrukt dat het ook belangrijk is om aandacht te schenken aan patiënten met gewichtstoename. "Zeker patiënten met een ongewenste gewichtstoename – een vergeten groep – in ziekenhuissetting mogen we niet over het hoofd zien. Dat heeft een ook een serieuze impact op de levenskwaliteit."

Hormoontherapie

Hormoontherapie kan zorgen voor ongewenste gewichtstoename. Er is een afname van de vetvrije massa en een toename van de vetmassa. Het is belangrijk om die mensen op een juiste manier verder te helpen. Het is ook belangrijk om hen buiten de ziekenhuissetting te begeleiden, bijvoorbeeld via eerstelijnszorg. Voor veel patiënten is het immers een drempel om naar een ziekenhuis te komen. Helaas zijn er momenteel in klinische setting niet genoeg middelen om mensen te helpen met een gewichtstoename en ligt de focus dus eerder op het opsporen en behandelen van ondervoeding." Naast ongewenste gewichtstoename kunnen patiënten door hun behandeling ook botontkalking krijgen. "Aandacht voor voldoende aanbreng van calcium en vitamine D is dan belangrijk ." Net zoals voldoende bewegen. Benadruk de negatieve effecten van alcohol en roken: die zorgen voor minder botdichtheid.  Het gebruik van 2 Tot 3 porties per dag soja is veilig. Een portie omvat 1 glas sojadrink of 150 g tofu. In geval van vermoeidheid kan je anderen laten koken. Kies voor gezonde maaltijdboxen."

Probiotica

Patiënten durven weleens naar probiotica grijpen tijdens de kankerbehandeling. Maar dat wordt niet aangeraden. Dat thema kwam aan bod in een latere lezing op het congres van Marthe Verhaert, medisch oncoloog en doctoraatstudent in het UZ Brussel. "Het zou kunnen dat gepersonaliseerde probioticacocktails effect zouden kunnen hebben", zegt dokter Verhaert. "Maar dat is bij de klassieke probiotica die over the counter beschikbaar zijn in de winkel of apotheek niet zo. Patiënten nemen het maar, zonder voorschrift. We raden het af om probiotica te gebruiken tijdens een kankerbehandeling omdat er retrospectieve gegevens zijn die een verminderde werkzaamheid van de kankerbehandeling tonen in combinatie met probiotica. Daarnaast kunnen probiotica de nood aan een gezonde, gevarieerde en vezelrijke voeding niet vervangen. Dit is momenteel onderwerp van veel studies."

Geschreven door Matthias Vanheerentals • Mediquality